İyi bir doktora danışmanından tipik olarak ne beklenebileceğini merak ediyor musunuz? Kendi danışmanınızın tüm beklentilerinize cevap verip vermediğinden emin değil misiniz? Danışmanınızla ilgili bir sorununuz var ve bunun normal olup olmadığından emin değil misiniz? Size doktora danışmanından ne bekleyebileceğiniz konusunda daha fazla netlik sağlamak için iyi bir “Doktora Danışmanının Beş Olmazsa Olmazı” ve “Doktora Danışmanım Ne Kadar İyi” testi bu yazıda ele alınmaktadır.

Doktora öğrencilerinin, bir doktora danışmanından gerçekten ne bekleyebilecekleri ve iyi bir danışmanın hangi eylemleri yapıp yapmayacağı konusunda kararsız kaldıklarını görüyoruz. Ayrıca danışmanlıkla ilgili sorunlar yaşayan ancak yaşadıklarının yaygın mı, normal mi yoksa gerçekten bir istisna mı olduğunu bilemeyen doktora öğrencileriyle de sık sık karşılaşıyoruz.

Doktora deneyimi, süreci ve sonucu için iyi bir danışmanın ne kadar önemli olduğuna dair bir dizi çalışmadan elde edilen kanıtlar vardır (Woolston, C. 2017, Max Planck PhD-net 2018). Açıktır ki, bir doktora çalışması yapmanın zorlukları, yanınızdaki harika bir danışmala daha kolay hale gelir. Bu, iyi bir danışmana sahip olmayan doktora öğrencilerinin başaramayacağı anlamına gelmez, ancak sadece ‘tamamlamak’ ile bir tezi arkasında harika bir öğrenme deneyimi ile teslim etmek arasında önemli bir fark vardır. Mükemmel ve deneyimli bir danışmanın uzmanlığından herkes yararlanabilir.

Bu blog gönderisinin amacı, iyi bir doktora yönetiminde danışmanlığın ana sütunlarını oluşturan beş temel unsur hakkında size bir fikir vermektir. Bu, danışman iseniz kişisel durumunuz hakkında bilinçli bir yargıda bulunmanıza yardımcı olabilir ve sonunda, gerekli olduğunu düşünüyorsanız, gözetiminizin bazı yönlerini iyileştirmeye başlamanızı teşvik edebilir. Doktora programının henüz başında olan ve henüz bir danışman seçmemiş (veya tüm danışmanlarını atamamış) olan öğrenciler için, bu beş özelliğimiz sizlere kimi seçeceğiniz konusunda bir yönlendirme sağlayabilir. İdeal olarak, beş özelliğin tümünü karşılayan güvenilir bir danışman bulabilirsiniz. Hali hazırda sizinkinin nasıl olduğunu merak ediyorsanız, bu yazının sonuna sizin için bir “Doktora danışmanın ne kadar iyi?” testi bırakılmıştır.

Bununla birlikte, danışmanınızın tam olarak ne yapması gerektiğine dair siyah-beyaz bir standart yoktur, bu nedenle “eğer bu olmazsa, o zaman onlar iyi bir danışman değildir” formülüne göre değerlendirme yapmak doğru olmayabilir. Sınırlar oldukça gridir ve danışmanınızla iyi bir ilişki tek bir yönlü bir yaklaşıma bağlı değildir. İyi bir danışmanın kendini göstermesinin de birçok yolu vardır.

Yine de, gerekli olan ve “iyi danışmanı” oluşturan birkaç özellik olduğuna inanıyoruz ve bunları sizin için özetlemek istiyoruz. Danışmanınız bu temel özelliklerden birkaçına sahip değilse, uzun vadede doktoranız için yeterli desteği almanız zor olabilir.

Bugün birçok ülkede ve disiplinde, bir danışman ekibine sahip olmak yaygındır, bu durumda birden fazla kişi size danışmanlık sağlayabilir. Sorumluluklar genellikle bir ana danışman ile 1-3 (ve nihayetinde daha fazla) yardımcı danışman arasında paylaşılır. Danışmanlara aynı zamanda mentor veya yönder de denebilir (sadece, doktora yönetmeliğinde sizin durumunuzda başka bir anlam belirtmediği sürece bu görevlerin aynı şeyler olduğunu bilmelisiniz).

İşte iyi bir doktora danışmanının beş temel dayanağı:

1. Rehberlik

Rehberlik, iyi danışmanlığın bir numaralı olmazsa olmazıdır. Doktora çalışmanızla ilgili büyük ve küçük tüm konularda danışmanınızdan rehberlik almalısınız. Danışmanınız özellikle şu konularda rehberlik yapmalıdır:

• Araştırmanız ve bunun bireysel yönleri. Neyi, nasıl araştırıyorsunuz?
• Tezinizin planlaması. Bu, belirli bir zaman diliminde bir tezin nasıl tasarlanacağı, kurulacağı ve yürütüleceği konusunda rehberlik anlamına gelir.
• Yayınlar, patentler veya potansiyel başvurular açısından doktoranızın çıktıları.
• Çalışmalarınızın eğitim kısmı. Tezinizde başarılı olmak için gerekli becerileri nasıl edinirsiniz ve daha geniş anlamda nasıl bağımsız bir araştırmacı olunur. Bu, TRESS ACADEMIC‘inkiler gibi tamamlayıcı beceri kurslarını da içerir.
• Doktora programınızla ilgili idari hususlar, örneğin: üniversitenizin doktora yönetmeliği, lisansüstü programınıza teslim edilmesi gereken son tarihler ve belgeler, bir denetim ekibinin oluşumu, sınav kurulu, tezinizin sunulması vb.

2. Uzmanlık

İyi danışmanlık, doktora tezini yürüttüğünüz alanda uzmanlığa sahip bir danışmana sahip olmak anlamına gelir. Bu nedenle, disiplinle ilgili mükemmel bilgiye sahip olmalı, en son yenilikleri ve en son soruları bilmeli, gelecekteki eğilimleri tahmin edebilmeli ve bilimsel çevrenizde tanınan bilim insanı olmalıdırlar. Onların araştırma ilgisi, sizin araştırma ilginizdir ve bunun tersi de geçerlidir.

İdeal olarak, danışmanınız doktora öğrencilerine nasıl danışmanlık yapılacağı konusunda pedagojik olarak eğitilmiştir. Pedagojik uzmanlık, araştırma uzmanlığını tamamlayıcı niteliktedir. Bilgilerini size aktarmaya pek ilgi göstermeyen veya sizin öğrenmenize nasıl yardımcı olabilecekleriyle ilgilenmeyen, alanınızdan bir danışmandan pek fayda görmezsiniz.

3. Destek

Danışmanınız, doktora derecesini alma hedefinize ulaşmanızda sizi desteklemelidir. Destekleyici bir danışmana sahip olmak, güvenebileceğiniz ve yanınızda olacak bir kişiye sahip olduğunuz anlamına gelir. Bu destek zihinsel desteği içermelidir, ancak aynı zamanda gerektiğinde yardım eli olması anlamına gelir – diğer bilim insanlarıyla iletişim kurmak, veri izinleri veya etik izinler konusunda yardım almak, verilere erişmenizi sağlamak veya mali destek. İşler zorlaştığında güvenebileceğiniz bir kişinin olması büyük bir artıdır.

Destekleyici bir danışman, tezinize karşı olumlu bir tutum sergiler ve empati gösterir. Başarılı olduğunuzu görmekle yakından ilgilenmeli, ufkunuzu genişletmeniz ve yeni şeyler denemeniz için sizi teşvik etmelidirler. Bir şeyler ters gittiğinde sempati gösterirler, durumunuza anlayış gösterirler ve kendinizi kötü hissettiğinizde sizi motive ederler.

“Rehberlik”, sizi 3-4 yıllık bir doktora programında başarılı bir şekilde yönlendirme prosedürünü vurgularken, “Destek”, yoldan çıktığınızda veya gücünüzü aşan başa çıkmanız gereken bir şey olduğunda güvenlik ağınızdır.

4. Düzenli Etkileşim

“Doktora danışmanınızla düzenli etkileşim içinde olmak” kulağa çok klişe gelse de birçok doktora öğrencisinin bu konuyla mücadele ettiğini biliyoruz. Sık sık ‘Danışmanıma ulaşmak zor’, ‘Danışmanımla son görüşmem aylar önceydi’, ‘Danışmanım görüşmeleri sıklıkla iptal ediyor/erteliyor’, ‘Danışmanımın bana geri bildirimde bulunması uzun sürüyor’ vb. gibi yorumlar duyuyoruz.

Etkileşim eksikliğiyle ilgili sorun, diğer sütunların anahtarı olmasıdır. Çok az etkileşiminiz varsa, diğer birçok özellik de sorunlu hale gelir. Etkileşimden yoksunsanız, destek ve rehberlikten de yoksunsunuz demektir. Alanınızda ‘uluslararası kabul görmüş bir numaralı uzmanı danışman olarak alabilirsiniz, ancak sizinle neredeyse hiç görüşmezlerse, onların denetiminden pek bir şey alamazsınız.

İyi bir danışman, düzenli gözetim toplantıları ve spontan karşılaşmalar yoluyla etkileşimi sürdürür. İşte her iki türün de kısa bir özelliği:

4.1. Planlı Görüşmeler

Bu türden görüşmelerde danışmanınız ve siz, tezinizi veya doktora ilerlemenizin yönlerini tartışmak için düzenli olarak buluşursunuz. Bu, danışmanınızın tüm dikkatini çektiğiniz zamandır. Girdi alırsınız, fikir alışverişinde bulunabilirsiniz, yapıcı geri bildirim alırsınız veya işin bir parçası olarak oldukça fazla eleştiri de alırsınız. Düzenli toplantılardaki geri bildirimlerle öğrenir ve gelişirsiniz. Danışmanla toplantılarınız, konunuzla ilgili uzman ve acemi arasındaki bilimsel tartışmalardır Tezinizi yönetmek, hedefler belirlemek, ilerlemeyi kontrol etmek ve üniversiteye veya enstitüye teslim etmeniz gereken her şeyin zamanında ve gerektiği gibi oraya ulaştığından emin olmak için planlı danışma toplantıları gereklidir.

4.2. Spontane Karşılaşmalar

Paylaşmak istediğiniz bir soru, sorun veya güzel bir haberle danışmanınıza spontane yaklaşabilmelisiniz, bunun tersi de geçerli olabilecek şekilde gerçekleşebilmelidir. Kendiliğinden gerçekleşen bu tür etkileşim, ‘iletişim halinde olmanıza’ ve birbirinizi farklı şekillerde tanımanıza ve meslektaşlık ilişkisi kurmanıza olanak tanır. Bir sonraki toplantıya kadar beklemeden işinize devam edebilmeniz için acil bir soruyu açıklığa kavuşturmanıza yardımcı olabilir.

Danışmanınıza spontane bir soruyla yaklaşabiliyorsanız harika! Ancak geçici karşılaşmalar asla düzenli toplantıların yerine geçmez. Hiç toplantınız yoksa ve tüm danışmanlığınızı spontan sohbetler veya tavsiyeler şeklinde alıyorsanız, bir sorun var demektir.

5. İlerleme Bildirimleri

Normalde doktoranızı tamamlamak için sınırlı bir süreniz var (3-4 yıl). Danışmanınız, bu zaman diliminde doktoranızı bitirdiğinizi görmek için istekli olmalıdır. İyi bir danışman, zaman kısıtlamalarınızın en başından farkındadır ve tüm süreci zamanında tamamlamanız için size destek olur. Ancak, rehberlik ve desteğin yanı sıra, ilerlemenizle ilgili tavsiyeler için danışmanınızın belirli eylemlerde bulunması gerekir. Fark yaratacak olan, doktoranızın farklı aşamalarında ilerlemenizin yeterliliğini bilinçli ve kasıtlı olarak kontrol etmektir.

Doktoranızın başlangıcında, tezinizin yeterliliği konusunda tavsiye almalısınız. Danışmanınız, üzerinde çalışmak istediğiniz konunun verilen zaman diliminde beklenen sonuçla tamamlanmaya uygun olup olmadığını kontrol ediyor olmalıdır. İyi bir danışman, aksi takdirde sizi uyaracak ve projenizde değişiklikler önerecektir.

Doktora tezinizin başlangıcından sonra ve sürecin ilerleyen kısımlarında, çalışmanızın ilerleyişi ve kalitesi hakkında sizi düzenli olarak kontrol eden bir danışmana ihtiyacınız olacak. Bu amaca yönelik olarak, birçok doktora programı Tez Danışma Komitesi (TDK) toplantılarını programlarına dahil etmiştir. Buna aşina değilseniz: Yılda 1-4 kez (sıklığı programınıza göre değişir) gerçekleşen TDK toplantılarında, tüm danışmanlarınız sizinle resmi olarak görüşür. İlerlemenizin yeterliliği hakkında geri bildirim almak için, son ilerlemenizi ve en son sonuçları sunarsınız. TDK toplantıları aynı zamanda PhD danışma komitesi toplantıları veya “Denetleme Komitesi” toplantıları olarak da adlandırılabilir. Türkiye’de Tez İzleme Komitesi (TİK) toplantıları olarak bilinmektedir.

Buradaki can alıcı nokta, doğru yolda olup olmadığınızı anlamanız için size arada bir samimi geri bildirimde bulunan en az bir (ancak ideal olarak birden fazla) danışmanınızın olmasıdır. İlerlemenizi düzenli olarak kontrol eden bir ana danışmanınız varsa ve gerekli sayıda TDK toplantısı düzenlerseniz, doktora tezinizin kabul edilmesiyle ilgili sorun çıkma olasılığını ve ciddi düzeltme taleplerinin gelmesi olasılığını en aza indirirsiniz.

Son yıl ve aylarda, iyi bir danışman, çalışmanızın bireysel bölümlerinin tamamlanması ve tezinizi teslim etmek için gereklilikler ile savunma ve final sınavı hazırlıkları hakkında size tavsiyelerde bulunacaktır.

Danışmanınız ne kadar iyi?

Şimdi, danışmanınızın bahsedilen beş unsurla değerlendirildiğinde nasıl bir skor elde edeceğini düşünüyor musunuz? Danışmanınızdan memnun musunuz? İyi bir rehberlik alıyor musunuz? Danışmanlarınızın uzmanlığından yararlanıyor musunuz? Danışmanınız sizinle düzenli olarak görüşüyor mu? Kendinizi keyifsiz ve motivasyonsuz hissettiğinizde destek alıyor musunuz? Ve ilerlemeniz hakkında size samimi geri bildirimde bulunan biri var mı?

Merak ediyorsanız, ‘Doktora danışmanım ne kadar iyi?’

Sonucunuz nasıl? Çok yüksek puan aldınız ve harika bir danışmanınız mı var? Peki harika! Doktora tamamlama yolunda gerekli tüm desteği alacaksınız.

Yoksa oldukça mütevazı puanlara sahip veya danışmanlık durumundan memnun olmayanlardan mısınız? Bu durumda aldığınız danışmanlığı geliştirmek için neler yapabileceğinizi düşünün. Diğer tüm ilişkilerde olduğu gibi, büyük bir etkiniz var! Danışmanınızla gereksinimleriniz hakkında konuştunuz mu ve bunları açıkça belirttiniz mi? Mücadeleleriniz veya zorluklarınız konusunda dürüst müsünüz? Danışmanınızın, yalnızca ne olduklarını bilmelerine izin verirseniz, ihtiyaçlarınıza yanıt verme şansı vardır! Danışmanınızla ilişkinizi nasıl geliştireceğiniz konusunda daha fazla ayrıntı veren okumalar için SMART ACADEMICS blogunu takip etmeye devam edin!

Bu yazı TRESS ACADEMIC blogundaki Good PhD-supervision: What you can expect yazısından Türkçe’ye aktarılmıştır. Orijinal haline ulaşmak için linkteki adresi takip edebilirsiniz.